Dr. Lieve Van Ermen blikt naar aanleiding van de jubileumviering, in haar toespraak terug op de enorme veranderingen die zich afspeelden in die bewuste halve eeuw en de aanloop daar naartoe: medisch-politiek, technologisch, juridisch.

“Allen zagen we het levenslicht in 1948: drie jaar na WO2, babyboomers van onze ouders die genoten van de Sociale zekerheid maar er nooit zélf hadden toe bijgedragen, we maakten de “golden sixties “mee, studentenbals in avondkledij, ‘t kon niet op!”

“Medisch-politiek-sociaal startte in 1945 de verplichte ziekteverzekering, door premier Achiel Van Acker, “de vader van de Belgische sociale zekerheid.” De Wet-Leburton in1963 bepaalde een verplichte prijs voor een prestatie en hervormde de ziekteverzekering grondig. Na de artsenstaking 1964 ontstaat een akkoord-gebaseerde financiering zoals we die tot op heden kennen.”
“In 1973, het jaar dat we ons diploma behaalden, zegt minister Leburton: “On les aura per leur nombre!” Artsen en fiscus blijken ook geen dikke vrienden te zijn: de fiscale strook moest midden op ereloonbriefje prijken. Er is de parallel met Frank Vandenbroucke over de  supplementen: de babyboomers maakten het allemaal mee!”

“Pas in 2015 (!), veel later nadat Isola Van Diest, dochter van een Leuvense arts, als eerste vrouwelijke arts afstudeerde met veel tegenkantingen, werd de naam “Orde der geneesHEREN “ gewijzigd naar“Orde der Artsen”. Nu is 60% van de artsen vrouw.”

Wat waren de grootste omwentelingen voor de artsen van onze generatie?

Op nummer 1: de gsm, ook een jaargenoot die zijn 50e verjaardag viert. Het eerste toestel woog bijna 800 gram en had slechts een batterij voor 25 minuten.  Vroeger werd bij noodgeval in een dorp de huisarts verwittigd door een wit laken uit het venster te hangen en die fietste erheen zoals huisarts dr. Zaman in Kalmthout, de enige arts voor een heel dorp! Voor die gsm, bijna zo vertrouwd als een lidmaat, is ook een toekomst weggelegd voor de verbetering van eenieders gezondheid in het opsporen van abnormaliteiten.

Op nummer 2: de privacywetgeving. Zéker een stap vooruit: diagnoses moeten niet van de daken geschreeuwd en aan de straatstenen toevertrouwd worden, maar toch…enige nuances?

Als men op intensieve zit en een hele familie hoort binnenkomen en een schreeuw van verdriet hoort van een verscheurde moeder: mág men niet vragen: ”Wat is er gaande?” Sommigen van ons hier aanwezig zijn met me mee gaan werken als arts in Algerije in 1973: daar zouden de moeders elkaar in de armen vallen en troosten! Zijn we er warmer en menselijker op geworden? Hier hebben we een dikke glazen wand op de intensieve afdeling, geen contact is mogelijk.

Als ik als arts én als grootmoeder, begaan, bedrukt en bezorgd, bel naar een universitair ziekenhuis om meer technisch te weten te komen over de evolutie van de kleindochter, word ik afgeblokt: ”Gaan de ouders akkoord dat u belt ?” Zijn we er hierdoor een beter mens op geworden? Het strafste van al is dat je kleindochter van 16, zelf door de universitaire omgeving geïndoctrineerd, me angstig vraagt: “Je hebt toch niet naar de artsen gebeld oma?” Ik voelde me als 75-jarige “ betrapt” als een kind dat te vroeg de paaseieren ontdekt had.

50 jaar lang deed ik graag wat ik ook goed kon: bellen met enig gezag als collega en de hete aardappel losweken waar medisch-technisch het schoentje wrong, en dan dit nieuws “vertalen” naar de leken: de patiënten. Ze waren me erg dankbaar en ik beleefde werkvreugde aan mijn diploma en bekwaamheid als arts! Nu is de deur dicht door de privacywetgeving! Gedaan met warme menselijke hulp en communicatie van een arts als go-between met een arts of medische dienst die je helemaal niet kent!
Erger nog: in de psychiatrie is het gegeven me bekend dat je, als moeder én arts, vraagt naar de diagnose en prognose van je bloedeigen kind: je krijg niets te horen en ziet zelfs 1,5 jaar de behandelend arts niet. Je moet wel álles voor hem of haar zien te regelen: administratie woning, ziekenfonds, uitkering statuut etc. Want hij of zij is alleenstaand en geestesziek m.a.w. geestes-onbekwaam. 

Een bevriende collega noemt net de privacywetgeving Kafkaiaans: een familielid van hem heeft 2 autistische dochters van rond de 30 jaar, dag in dag uit neemt ze als moeder de zware zorg op zich. De vader is uit het gezichtsveld verdwenen. Als het mobiel team aan huis komt, moet zij uit de kamer voor de privacy?! Heeft haar dagelijkse inbreng dan geen therapeutische waarde en betekenis?       

# Vroeger, herinner ik me, deed ik in de gedesacraliseerde kapel in de tuin van de Heilige Familie kliniek Lamorinièrstraat, die als mortuarium diende, op mijn eentje als ASO chirurgie een lijkschouwing, nam een orgaan weg en gaf het de anatomopatholoog om... alle betrokken artsen er iets uit te laten leren! Echo en scan bestonden niet. Nu is dat lijkschennis!

## Vroeger, met wachtdienst in St.-Elisabeth, onderzocht ik een patiënt op de spoed en de volgende dag informeerde ik op de dienst waar die terecht was gekomen uit empathie en leergierigheid. Nu is dat verboden om privacyredenen: het is úw patiënt niet meer! Het werd echter (terecht!) gewaardeerd door dr. Kaivers, hoofdarts, dat je begaan was met patiënt!

Privacy is goed , maar het belemmert ook empathie én de leergierigheid en opleiding van een arts. Privacywetgeving is er gekomen om de éénling, het individu te beschermen. Maar als arts, mens en ja ook als mystica -wat dat ook moge betekenen- denk ik dat een mens pas bestaat in een netwerk, in een relatie met anderen. Het doet me denken aan de echtgenote van een patiënt van me, die haar man zei dat ze een koffie en een pâtéeke ging eten met een vriendin in ‘t Stad… maar ze had op haar eentje een afspraak gemaakt voor euthanasie: hij zou het tóch niet hebben aangekund! In-intriest voor echtgenoot en omgeving.

50 jaar geleden hoorde ik angstig roepen in de gangen van Sint-Rafael Leuven  “Nen Dokter? Ne Paster?” als grootmoe ineens leek te bezwijken in de kliniek en spoed nodig bleek. Nu hoort men: “Help! is er een Leifarts van wacht?“ Gewoon doodgaan mag blijkbaar niet meer: men moet als individu toch baas blijven over de situatie?

Nummer 3: AI!

pro: maakt van een middelmatige radioloog een topradioloog…maar AI en teleconsultatie?

Al die gegevens die je ziet en hoort in de context van een huisbezoek en kan hineininterpretieren? Véél leed zal verzwegen worden omdat een ”één-op-één relatie  arts-patiënt met non-verbale communicatie verdwijnt.

Geloof me: medisch-technisch staan we énorm veel verder, ongelooflijk. Maar laten we de warme menselijkheid , in wetten en contacten toch niet vergeten!

Laten we samen als gepensioneerde artsen ijveren voor een warm-menselijkere (zorg)wereld.

Lieve Van Ermen,  Antwerpen